فرایند «اوشن» در پرامپت‌نویسی: چطور از مدل‌های زبانی دقیقاً همان خروجی را بگیرید که می‌خواهید؟
آیا نام ChatGPT، Gemini یا Claude را شنیده‌اید اما هنوز از هیچ‌کدام استفاده نکرده‌اید؟ کار با مدل‌های زبانی بزرگ (LLMها) در نگاه اول می‌تواند کمی گیج‌کننده به نظر برسد. اما اگر روش درست را یاد بگیرید، این ابزارها می‌توانند به تدریس، برنامه‌ریزی درسی و کارهای اداری کلاسی سرعت و نظم بدهند.
در این مطلب با "فرایند OCEAN" آشنا می‌شوید؛ یک چارچوب ساده و کاربردی که با هر مدل زبانی قابل استفاده است و کمک می‌کند خروجی دقیق‌تر، قابل‌اتکا و نزدیک‌تر به نیاز خودتان بگیرید.
مزیت اصلی روش OCEAN این است که حدس و گمان را از کار با مدل‌های زبانی حذف می‌کند و کمک می‌کند از "سندروم صفحه سفید" رها شوید؛ لحظه‌ای که می‌دانید می‌توانید هر چیزی بپرسید اما نمی‌دانید از کجا شروع کنید.
پنج گام برای استفاده بهتر از LLM با فرایند OCEAN
نام OCEAN مخفف پنج مرحله است:
- Objective – هدف
- Context – زمینه
- Examples – مثال‌ها
- Assess – ارزیابی
- Negotiate – مذاکره
۱. هدف را مشخص کنید (Objective)
تا زمانی که هدف مبهم باشد، خروجی هم مبهم خواهد بود. اما با هدف مشخص، مدل می‌تواند دقیق‌تر پاسخ دهد.
مثلاً:
- نوشتن یک ایمیل محترمانه برای والدین درباره یک رویداد مدرسه
- تهیه یک راهنمای مقدماتی برای کار با Scratch برای دانش‌آموزان
- طراحی چند سؤال جذاب برای آزمون کوتاه علوم
هرچه هدف روشن‌تر، خروجی بهتر.
۲. زمینه بدهید (Context)
در این مرحله باید به مدل بگویید این محتوا برای چه کسی، در چه موقعیتی و با چه سبکی موردنیاز است.
موارد مهم:
- مخاطب: دانش‌آموز، والدین، معلمان
- طول محتوا: کوتاه یا یک‌صفحه‌ای
- لحن: رسمی، صمیمی، آموزشی
۳. مثال بدهید (Examples)
اگر به مدل نشان بدهید خروجی مطلوب چیست، احتمال رسیدن به نتیجه بهتر بسیار بیشتر می‌شود.
می‌توانید:
- یک نمونه متن قرار دهید
- قالب مدنظر را مشخص کنید
- بخشی از متن‌های قبلی خود را نمایش دهید
۴. پاسخ مدل را ارزیابی کنید (Assess)
تولید اولین خروجی پایان کار نیست.
در این مرحله بررسی کنید:
- صحت اطلاعات
- درک درست مسئله
- نبود سوگیری
مدل تصمیم‌گیرنده نیست؛ فقط بر اساس الگوها متن تولید می‌کند.
۵. مذاکره و اصلاح خروجی (Negotiate)
اگر خروجی دقیق نبود، کافی است اصلاحش کنید.
مثال:
- «متن را کوتاه‌تر کن.»
- «لحن صمیمی‌تر باشد.»
- «سه مثال کاربردی اضافه کن.»
بازخورد دقیق = نسخه بهتر.
تنظیم لحن متن
می‌توانید از مدل بخواهید:
- رسمی‌تر بنویسد
- محاوره‌ای‌تر و صمیمی‌تر شود
- متن را خلاصه کند
- یا توضیحات آموزشی بیشتری اضافه کند
مدل معنای متن را «نمی‌فهمد»؛ فقط حدس می‌زند. این شما هستید که تصمیم نهایی را می‌گیرید.
ویرایش نهایی انسانی
همیشه یک بازنگری نهایی انجام دهید. این بخش برای اصلاح لحن، افزایش شفافیت و دقت ضروری است.
معرفی ابزارهای هوشمند ایرانی برای اجرای فرایند OCEAN
۱. اکوان — دستیار هوش مصنوعی چندمدله و تمام‌فارسی
پلتفرم اکوان یک سرویس چت هوش مصنوعی است که ده‌ها مدل جهانی را در یک محیط یکپارچه در اختیار شما می‌گذارد. استفاده از اکوان برای معلمان و تولیدکنندگان محتوا بسیار ساده و سریع است.
۲. گیت‌وی هوش مصنوعی خاتش — دسترسی ریالی به مدل‌های جهانی
اگر توسعه‌دهنده هستید یا می‌خواهید از مدل‌ها در پروژه‌های شخصی یا آموزشی خود استفاده کنید، درگاه API خاتش بهترین گزینه داخلی است. این سرویس دسترسی ریالی به ده‌ها مدل هوش مصنوعی را بدون نیاز به کارت خارجی فراهم می‌کند.
حالا نوبت شماست
از یکی از مدل‌ها استفاده کنید، یک پرامپت ساده را انتخاب کنید و آن را با روش OCEAN دوباره بنویسید. نسخه جدید احتمالاً دقیق‌تر، شفاف‌تر و کاربردی‌تر خواهد بود.
هوش مصنوعی جای معلم را نمی‌گیرد، اما می‌تواند یک دستیار قدرتمند برای شما باشد؛ به‌شرط آن‌که روش درست استفاده از آن را بدانید.
